czarna porzeczka
Opis ogólny
Czarna porzeczka (Ribes nigrum), znana również jako czarna jagoda porzeczkowa lub porzeczka czarna, to owoc pochodzący z klimatu umiarkowanego Europy i północnej Azji. Jest to krzew owocowy należący do rodziny agrestowatych, którego ciemne, błyszczące owoce wykorzystywane są głównie w przetwórstwie spożywczym i cukiernictwie. Charakteryzują się intensywnym aromatem i kwaskowatym smakiem, który znajduje zastosowanie zarówno w daniach słodkich, jak i wytrawnych. Czarna porzeczka stosowana jest między innymi do produkcji soków, dżemów, konfitur, galaretek, a także jako składnik deserów i słodkich sosów.
Czarna porzeczka – składniki odżywcze
- Wartość energetyczna: 270 kcal (na 100 g produktu, prawdopodobnie w formie przetworzonej lub słodzonej)
- Białko: 0,7 g
- Tłuszcze ogółem: 0,2 g
- – kwasy tłuszczowe nasycone: 0 g
- – kwasy tłuszczowe trans: 0 g
- Błonnik pokarmowy: 2 g
- Węglowodany (przyswajalne): 68 g
- – cukry ogółem: 65,5 g
- – cukry dodane: 50 g
- Sód (Na): 40 mg
- Potas (K): 165 mg
- Wapń (Ca): 30 mg
- Żelazo (Fe): 0,7 mg
- Witamina D (D2 + D3): 0 µg
- Cholesterol: 0 mg
Czarna porzeczka – historia i pochodzenie
Czarna porzeczka (Ribes nigrum) pochodzi z rejonów Europy Środkowej i Wschodniej oraz północnej Azji. Uprawa tej rośliny ma udokumentowaną historię sięgającą co najmniej XVII wieku, kiedy to zaczęto ją systematycznie sadzić w Europie w ogrodach przyklasztornych i dworskich ogrodach kuchennych. Naturalnie występowała na terenach wilgotnych lasów, nad rzekami i potokami. Choć historycznie znana była bardziej jako roślina dziko rosnąca, obecnie jest powszechnie uprawiana na skalę towarową, szczególnie w Polsce, Niemczech i Wielkiej Brytanii.
Czarna porzeczka – odmiany
- ‘Titania’ – bardzo plenna odmiana deserowa i przemysłowa, odporna na choroby grzybowe
- ‘Ben Lomond’ – popularna w Wielkiej Brytanii, idealna do produkcji soków
- ‘Tisel’ – odmiana wczesna, dobrze znosząca transport, często stosowana do mrożenia
- ‘Ojebyn’ – skandynawska odmiana o dużych owocach, wykorzystywana w przemyśle przetwórczym
- ‘Ben Nevis’ – odmiana polecana do upraw amatorskich, o intensywnym smaku
Rodzaje czarnej porzeczki
- Świeża – surowe owoce dostępne w sezonie letnim
- Mrożona – najczęściej stosowana poza sezonem, zachowuje strukturę i smak
- Suszona – rzadziej spotykana, używana do herbat, mieszanek bakaliowych i wypieków
- Przetworzona – występuje w postaci soków, dżemów, przecierów i galaretek
- Liofilizowana – najczęściej wykorzystywana w cukiernictwie i do dekoracji potraw
Czarna porzeczka – zamienniki
- Czerwona porzeczka – mniej intensywna w smaku, bardziej kwaśna; w przepisach warto ograniczyć ilość cukru
- Aronia – zdecydowanie bardziej cierpka, często wymaga większej ilości słodzika; dobra do przetworów i soków
- Jeżyna – zbliżona wizualnie i teksturalnie; smak słodszy i mniej kwaśny, proporcje w przepisach zazwyczaj nie wymagają zmian
- Borówka amerykańska – mniej aromatyczna niż czarna porzeczka, ale pasuje do podobnych deserów; warto dodać odrobinę soku z cytryny lub limonki, aby zwiększyć kwaskowatość
Co zrobić z czarnej porzeczki?
Czarna porzeczka znajduje zastosowanie w kuchni europejskiej – zwłaszcza w kuchni polskiej, brytyjskiej, niemieckiej i skandynawskiej. Wykorzystuje się ją głównie do słodkich przetworów, takich jak dżemy, konfitury i galaretki, a także do produkcji soków i likierów. W cukiernictwie jej skoncentrowany smak wzbogaca nadzienia do ciast, musów i serników. Stosuje się ją również jako składnik sosów do mięs (szczególnie dziczyzny), chutneyów oraz jako dodatek do serów pleśniowych. W wersji suszonej lub liofilizowanej wykorzystywana jest także jako element mieszanek musli, dekoracji deserów oraz do aromatyzowania herbat.
Jak przechowywać czarną porzeczkę?
Świeżą czarną porzeczkę najlepiej przechowywać w lodówce w temperaturze od 0 do 4°C, w płytkich pojemnikach z dostępem powietrza, przez maksymalnie 3–4 dni. Ze względu na wysoką zawartość wody i delikatną strukturę owoce szybko ulegają zepsuciu. Można je zamrozić – najlepiej po dokładnym umyciu i osuszeniu, rozkładając najpierw pojedynczo na tacy, a następnie przesypując do woreczków lub pojemników. W formie mrożonej zachowują swoje właściwości smakowe przez około 10–12 miesięcy. W wersji suszonej lub liofilizowanej przechowuje się je w suchym, ciemnym miejscu, szczelnie zamknięte – aby uniknąć zawilgocenia i utraty aromatu.
