kasza gryczana
Opis ogólny
Kasza gryczana, znana również jako gryka, łamanka lub pęczak gryczany, to produkt otrzymywany z nasion rośliny o nazwie gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum). Choć z botanicznego punktu widzenia gryka nie należy do zbóż, w kuchni traktowana jest jak klasyczna kasza. Najczęściej dostępna jest w formie palonej (prażonej) lub niepalonej, co wpływa na jej smak i kolor. W kuchniach wielu krajów Europy Środkowo-Wschodniej pełni rolę podstawowego dodatku do dań mięsnych i warzywnych. Stosowana jest również w kuchni wegetariańskiej i wegańskiej jako baza do farszów, kotletów lub dań jednogarnkowych.
Kasza gryczana – składniki odżywcze
porcja: 100 g suchej kaszy gryczanej (niegotowanej, niepalonej)wartości:
- Energia: 357 kcal
- Białko: 11,9 g
- Tłuszcz: 2,38 g
- w tym kwasy tłuszczowe nasycone: 0 g
- w tym kwasy tłuszczowe trans: 0 g
- Cholesterol: 0 mg
- Węglowodany (przyswajalne): 71,43 g
- Cukry: 0 g
- Błonnik pokarmowy: 9,5 g
- Wapń (Ca): 0 mg
- Żelazo (Fe): 2,57 mg
- Fosfor (P): 357 mg
- Potas (K): 429 mg
- Sód (Na): 12 mg
- Witamina C: 0 mg
- Witamina A: 0 IU
- Tiamina (wit. B1): 0 mg
- Ryboflawina (wit. B2): 0,243 mg
- Niacyna (wit. B3): 4,762 mg
- Kwas foliowy (foliany): 38 µg
Kasza gryczana – historia i pochodzenie
Gryka zwyczajna pochodzi z Azji Środkowej, najprawdopodobniej z regionu dzisiejszych Indii lub Nepalu. Uprawy tej rośliny dotarły do Europy przez Bliski Wschód i Rosję około IX–X wieku. Szerokie zastosowanie w Europie Środkowo-Wschodniej zyskała w średniowieczu, stając się jednym z kluczowych składników diety na terenach Polski, Ukrainy i Litwy. Tradycyjnie była uważana za produkt chłopski, ale występowała także w kuchni dworskiej jako wypełnienie do pierogów i gołąbków.
Kasza gryczana – odmiany
- Kasza gryczana niepalona (biała) – delikatniejszy smak, krótszy czas gotowania; wykorzystywana do dań jednogarnkowych i deserów.
- Kasza gryczana palona (prażona) – intensywny, orzechowy aromat; popularna jako dodatek do mięs i sosów.
- Kasza gryczana łamana – rozdrobniona forma kaszy; szybciej się gotuje; stosowana jako farsz lub składnik past do smarowania.
Kasza gryczana – rodzaje
- sucha (produkt surowy, sypki)
- gotowana (produkt przygotowany do bezpośredniego spożycia)
- prażona (palona w wysokiej temperaturze w celu wydobycia aromatu)
- łuskana (pozbawiona ciemnej okrywy nasiennej)
- mielona (w formie mąki gryczanej, używana do wypieków)
Kasza gryczana – zamienniki
- Kasza jęczmienna – podobna tekstura po ugotowaniu; wymaga nieco dłuższego gotowania.
- Komosa ryżowa (quinoa) – lżejsza konsystencja, neutralny smak; proporcje gotowania 1:2; pasuje do sałatek i dań warzywnych.
- Ryż brązowy – zbliżona funkcjonalność kulinarna; wymaga dłuższego gotowania i większej ilości wody.
- Kasza jaglana – łagodniejszy smak, bardziej sypka; proporcje gotowania jak dla kaszy gryczanej, ale krótszy czas obróbki.
- Bulgur – szybciej się gotuje; ma drobniejszą strukturę; może wymagać modyfikacji w przepisach dotyczących objętości płynu.
Co zrobić z kaszy gryczanej?
Kasza gryczana jest składnikiem charakterystycznym dla kuchni Europy Środkowo-Wschodniej – pojawia się między innymi w kuchni polskiej, litewskiej i ukraińskiej. Używana jest jako baza do dań obiadowych (na przykład z mięsem duszonym, grzybami, sosami), składnik farszów do pierogów, gołąbków lub naleśników. Może stanowić również podstawę dań wegetariańskich, takich jak kotlety, zapiekanki czy risotto gryczane. W formie kaszy niepalonej sprawdza się także jako składnik śniadaniowy, na przykład w budyniach, musli lub z mlekiem roślinnym.
Jak przechowywać kaszę gryczaną?
Kaszę gryczaną należy przechowywać w suchym, chłodnym i zacienionym miejscu, najlepiej w szczelnym pojemniku – zabezpiecza to przed zawilgoceniem i owadami. Nie należy przechowywać jej w opakowaniach foliowych po otwarciu. W przypadku większej ilości możliwe jest przechowywanie w zamrażarce – najlepiej w suchym stanie, w szczelnych woreczkach. Ugotowaną kaszę gryczaną można przechowywać w lodówce do 3 dni w zamkniętym pojemniku. Można ją również zamrozić po ugotowaniu – zachowuje wówczas strukturę i smak, choć po rozmrożeniu może być nieco bardziej zbita.
