maślanka
Maślanka, znana również jako maślak lub maślonka, to napój mleczny o lekko kwaśnym smaku, powstający jako produkt uboczny przy produkcji masła ze śmietany. Współcześnie najczęściej spotykaną formą jest tzw. maślanka kulturowa – mleko fermentowane z udziałem bakterii kwasu mlekowego, które nadają jej charakterystyczny aromat i konsystencję. Tradycyjna maślanka, znana przed upowszechnieniem technologii fermentacji mleka, występowała jako ciecz powstała po zmaśleniu śmietany w maselnicy. Występuje w różnych wariantach smakowych i może być stosowana zarówno jako napój, jak i składnik dań wytrawnych oraz słodkich.
Maślanka – składniki odżywcze
- Wartość energetyczna: 62 kcal (na 100 g maślanki pasteryzowanej, fermentowanej)
- Białko: 3,33 g
- Tłuszcz ogółem: 3,33 g
- – w tym tłuszcze nasycone: 2,08 g
- – kwasy tłuszczowe trans: 0 g
- Cholesterol: 12 mg
- Błonnik: 0 g
- Węglowodany ogółem (obliczone jako różnica): 5 g
- – w tym cukry: 5 g
- Sód (Na): 50 mg
- Wapń (Ca): 125 mg
- Żelazo (Fe): 0 mg
- Witamina C (kwas askorbinowy): 0,5 mg
Maślanka – historia i pochodzenie
Maślanka ma długą historię sięgającą czasów, gdy masło wytwarzano w warunkach domowych. Powstawała spontanicznie jako ciecz pozostała po ubijaniu masła ze śmietany. Upowszechnienie produkcji przemysłowej spowodowało ewolucję produktu – współczesna maślanka to mleko fermentowane przy użyciu wyselekcjonowanych kultur bakterii. Tradycja spożywania maślanki jest silnie obecna w kuchni środkowoeuropejskiej, zwłaszcza w Polsce, Niemczech i krajach skandynawskich.
Maślanka – odmiany
- Maślanka naturalna – klasyczna fermentowana maślanka bez dodatków
- Maślanka smakowa – z dodatkiem owoców (np. truskawkowa, jagodowa), często dosładzana
- Maślanka piekarska – o wyższej kwasowości, używana do zakwaszania ciast i pieczywa
- Maślanka o obniżonej zawartości tłuszczu – lżejsza alternatywa tradycyjnej maślanki
Maślanka – rodzaje
- Maślanka świeża – najczęściej spotykana w sprzedaży, o krótkim terminie przydatności do spożycia
- Maślanka pasteryzowana – zabezpieczona przed szybkim psuciem, łagodniejsza w smaku
- Maślanka fermentowana – powstająca w wyniku działania szczepów bakterii kwasu mlekowego
- Maślanka chłodzona – wymagająca przechowywania w niskiej temperaturze
Maślanka – zamienniki
- Kefir – fermentowany napój mleczny o podobnej konsystencji i kwasowości; może być stosowany jako zamiennik w daniach pieczonych i chłodzonych
- Jogurt naturalny rozcieńczony wodą lub mlekiem – dobry zamiennik w ciastach i naleśnikach; należy odpowiednio dobrać proporcje, aby uzyskać zbliżoną płynność do maślanki
- Mleko z dodatkiem octu lub soku z cytryny – szybki zamiennik maślanki w wypiekach; na 240 ml mleka dodaje się 1 łyżkę octu lub soku z cytryny i odstawia na kilka minut
Co zrobić z maślanki?
Maślanka jest powszechnie stosowana zarówno w kuchni tradycyjnej, jak i nowoczesnej. W kuchni polskiej stanowi składnik chłodników, ciast (np. babek, muffinek), naleśników oraz chleba na zakwasie. Z powodzeniem wykorzystywana jest do przygotowania napojów, koktajli owocowych oraz jako zamiennik mleka w przepisach, w których lekka kwasowość poprawia teksturę potrawy. W kuchniach południowoazjatyckich, zwłaszcza indyjskiej, stosowana jest jako baza chłodzących napojów (np. lassi) lub dodatek do curry. Doskonale sprawdza się także w marynatach do mięsa, dzięki zawartości kwasu mlekowego, który zmiękcza włókna mięśniowe.
Jak przechowywać maślankę?
Maślankę należy przechowywać w lodówce w temperaturze od 1°C do 6°C. Po otwarciu opakowania powinna być spożyta w ciągu 2–3 dni – zgodnie z informacją podaną przez producenta. Istnieje możliwość jej zamrożenia, jednak po rozmrożeniu może dojść do rozwarstwienia – wówczas najlepiej nadaje się do dań pieczonych, gdzie konsystencja nie ma kluczowego znaczenia. W przypadku zakupu większej ilości warto podzielić ją na porcje i zamrozić w szczelnych pojemnikach lub woreczkach przeznaczonych do mrożenia.
