olej lniany
opis ogólny
Olej lniany, znany także jako olej z siemienia lnianego, to tłuszcz roślinny pozyskiwany w procesie tłoczenia nasion lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum). Charakteryzuje się jasnozłotą barwą, intensywnym, orzechowym aromatem i specyficznym, lekko gorzkim posmakiem. Stosowany jest wyłącznie na zimno ze względu na niską temperaturę dymienia oraz dużą podatność na utlenianie. W kuchni ceniony jest za swoje właściwości smakowe, wpisujące się w tradycję wielu kuchni europejskich, szczególnie wschodnioeuropejskiej.
Olej lniany – składniki odżywcze
Wartości podane dla 100 g surowego oleju lnianego:Składniki odżywcze:
- Wartość energetyczna: 882 kcal
- Białko: 0 g
- Tłuszcze całkowite: 102,94 g
- – w tym kwasy tłuszczowe nasycone: 8,82 g
- – kwasy tłuszczowe trans: 0 g
- Błonnik pokarmowy: 0 g
- Węglowodany (różnica): 0 g
- – w tym cukry: 0 g
- Cholesterol: 0 mg
- Sód: 0 mg
- Wapń: 0 mg
- Żelazo: 0 mg
- Witamina C: 0 mg
- Witamina A: 0 j.m.
Olej lniany – historia i pochodzenie
Olej lniany ma wielowiekową historię, sięgającą czasów starożytnych cywilizacji Bliskiego Wschodu, Egiptu oraz regionów śródziemnomorskich. Len, z którego pozyskuje się olej, był jedną z najstarszych roślin uprawnych znanych człowiekowi – zarówno jako surowiec włókienniczy, jak i spożywczy. W Europie Środkowo-Wschodniej, zwłaszcza na terenie Polski, Litwy i Niemiec, tłoczony na zimno olej lniany przez długi czas stanowił podstawowy tłuszcz kulinarny, wykorzystywany szczególnie w kuchni postnej i wiejskiej. Tradycja spożywania surowego oleju lnianego znajduje odzwierciedlenie m.in. w daniach z ziemniakami, twarogiem czy kaszami.
Olej lniany – odmiany
- Olej lniany tłoczony na zimno – przeznaczony wyłącznie do spożycia na surowo; ma złocisty kolor i intensywny aromat.
- Olej lniany odkwaszony – o łagodniejszym smaku, poddany neutralizacji w celu zmniejszenia goryczy; wykorzystywany głównie w przemyśle spożywczym.
- Olej lniany typu Budwig – wysoce nierafinowany, stosowany wyłącznie na zimno według określonych zasad dietetycznych.
Rodzaje oleju lnianego
- Olej lniany tłoczony na zimno (surowy, nieoczyszczony),
- Olej lniany filtrowany (oczyszczony mechanicznie, nadal nierafinowany),
- Olej lniany rafinowany (odbarwiony, o neutralnym smaku, rzadko wykorzystywany kulinarnie),
- Olej lniany do zastosowań spożywczych (przechowywany w ciemnych butelkach, o ograniczonej trwałości),
- Olej lniany zimowany (klarowany przez schładzanie w celu usunięcia osadu).
Olej lniany – zamienniki
- Olej rzepakowy tłoczony na zimno – ma podobną barwę i łagodny smak; nadaje się do stosowania na zimno, np. w sałatkach; właściwości i konsystencja są zbliżone; nie wymaga zmiany proporcji w przepisach.
- Olej z orzechów włoskich – intensywny w smaku; dobrze komponuje się z twarogiem lub sałatkami z dodatkiem cytrusów; należy dozować ostrożnie ze względu na wyrazisty aromat.
- Olej z pestek dyni – ciemniejszy i gęstszy, o wyraźnym orzechowym posmaku; nadaje się do stosowania wyłącznie w potrawach na zimno, w których smak oleju ma dominujące znaczenie.
- Olej konopny – podobny pod względem kulinarnym (stosowany na zimno), o porównywalnej zawartości tłuszczów nienasyconych; wymaga przechowywania w warunkach chłodniczych; można stosować w takiej samej ilości jak olej lniany.
Co zrobić z oleju lnianego?
Olej lniany szczególnie często wykorzystywany jest w kuchni środkowo- i wschodnioeuropejskiej, zwłaszcza w połączeniu z produktami mlecznymi oraz ziemniakami. Dodaje się go do sałatek, zup podawanych na zimno, past warzywnych oraz potraw na bazie kasz. W Polsce popularne jest połączenie oleju lnianego z białym twarogiem (np. twaróg ze szczypiorkiem i olejem lnianym), natomiast na Litwie i Białorusi często wykorzystuje się go do polewania gotowanych ziemniaków. W kuchni współczesnej stosuje się go także jako składnik dressingów do sałatek – często w połączeniu z octem jabłkowym lub musztardą. Ze względu na ograniczoną odporność na wysoką temperaturę, nie należy go używać do smażenia ani pieczenia.
Jak przechowywać olej lniany?
Olej lniany należy przechowywać w warunkach chłodniczych – najlepiej w lodówce, w szczelnie zamkniętej, ciemnej butelce, chroniącej przed światłem. Po otwarciu zaleca się jego zużycie w ciągu kilku tygodni. Ze względu na wysoką podatność na procesy utleniania, nie należy wystawiać oleju lnianego na działanie wysokiej temperatury ani trzymać go w pobliżu źródeł światła. Zamrażanie nie jest zalecane, ponieważ może wpłynąć na zmianę struktury i smaku oleju, a po rozmrożeniu może dojść do jego szybszego jełczenia. Na etykiecie powinny być podane zarówno termin przydatności do spożycia, jak i zalecane warunki przechowywania.
