orzeszki ziemne
Orzeszki ziemne, znane także jako fistaszki, orzechy ziemne lub arachidy, to nasiona rośliny strączkowej Arachis hypogaea. Jako składnik kulinarny są powszechnie stosowane w wielu kuchniach świata – zarówno w formie surowej, jak i prażonej, solonej, mielonej czy w postaci pasty. Ze względu na dużą zawartość tłuszczu oraz białka często wykorzystywane są w daniach kuchni azjatyckiej, wypiekach, przekąskach i sosach. Orzeszki ziemne są produktem wysokoenergetycznym, ale istotnym pod względem kulinarnym dzięki swojemu smakowi, teksturze oraz zastosowaniom technologicznym. Należy pamiętać, że pod względem botanicznym nie są orzechami, lecz nasionami roślin strączkowych.
Orzeszki ziemne – składniki odżywcze
Wartość odżywcza podana dla 100 g surowych orzeszków ziemnych:
- Energia: 571 kcal
- Białko: 21,43 g
- Tłuszcz całkowity: 46,43 g
- w tym tłuszcze nasycone: 7,14 g
- Kwasy tłuszczowe trans: 0 g
- Błonnik pokarmowy: 7,1 g
- Węglowodany ogółem: 21,43 g
- w tym cukry: 3,57 g
- Sód (Na): 607 mg
- Potas (K): 643 mg
- Żelazo (Fe): 2,57 mg
- Wapń (Ca): 0 mg
- Witamina C: 0 mg
- Witamina A (IU): 0 IU
- Cholesterol: 0 mg
Orzeszki ziemne – historia i pochodzenie
Orzeszki ziemne pochodzą z Ameryki Południowej, gdzie były uprawiane już kilka tysięcy lat p.n.e., głównie przez cywilizacje prekolumbijskie na terenach dzisiejszego Peru i Brazylii. Do Europy trafiły w okresie wielkich odkryć geograficznych, a następnie rozpowszechniły się na innych kontynentach – głównie w Afryce, Azji i Ameryce Północnej. Obecnie są powszechnie uprawiane w strefach o ciepłym klimacie, m.in. w Chinach, Indiach, Nigerii i Stanach Zjednoczonych. Współczesna produkcja orzeszków ziemnych ukierunkowana jest zarówno na potrzeby konsumpcyjne, jak i przemysł spożywczy.
Orzeszki ziemne – odmiany
- Virginia – duże ziarna, popularne w przemyśle przekąsek; często prażone lub solone
- Runner – ziarna średniej wielkości, wykorzystywane głównie do produkcji masła orzechowego
- Spanish – mniejsze orzeszki o intensywniejszym smaku i wyższej zawartości tłuszczu; często stosowane do produkcji oleju i w cukiernictwie
- Valencia – słodkie, intensywnie czerwone nasiona; często sprzedawane w całości, w łupinach
Rodzaje orzeszków ziemnych
- surowe (nieprażone, bez dodatków)
- prażone (zwykle z dodatkiem soli lub bez dodatków)
- solone (prażone i posypywane solą kuchenną)
- niesolone
- mielone (np. jako pasta orzechowa)
- w karmelu lub polewach cukierniczych
- prażone w łupinach
- suszone (przeznaczone do dłuższego przechowywania)
- mrożone (rzadko spotykane; stosowane głównie w przemyśle spożywczym)
Orzeszki ziemne – zamienniki
- Orzechy nerkowca – zbliżona kremowa konsystencja i łagodny smak; mogą być stosowane w pastach, sosach lub mieszankach bakalii. Nieco mniej tłuste, mogą wymagać korekty proporcji tłuszczu.
- Migdały – wykorzystywane jako chrupiąca alternatywa w wypiekach i granolach; mają delikatniejszy smak i zbliżoną zawartość białka. Dobrze sprawdzają się po uprzednim rozdrobnieniu.
- Pestki słonecznika – alternatywa niezawierająca orzechów, często stosowana w kuchniach roślinnych. Zawierają mniej tłuszczu, ale oferują podobną strukturę.
- Tahini (pasta sezamowa) – stosowana w przepisach na sosy lub dipy; ma intensywny smak i wysoką zawartość tłuszczu, dlatego należy dostosować ilość przypraw.
- Masło z orzechów laskowych – może zastępować masło orzechowe w przepisach na słodko; ma jednak bardziej wyrazisty smak i może wymagać regulacji pozostałych składników słodzących.
Co zrobić z orzeszków ziemnych?
Orzeszki ziemne cieszą się dużą popularnością w kuchni azjatyckiej, afrykańskiej oraz południowoamerykańskiej. W kuchni chińskiej i tajskiej stanowią bazę do sosów (np. sosu orzechowego), są dodawane do dań smażonych typu stir-fry oraz przekąsek. W kuchni indyjskiej wykorzystuje się je jako składnik chutneyów oraz wytrawnych mieszanek przypraw. W kuchniach zachodnich orzeszki ziemne stosuje się w ciastach, ciasteczkach, płatkach śniadaniowych, batonikach oraz domowych kremach do smarowania. Nadają się także do dekoracji potraw oraz jako składnik granoli lub wyjątkowo chrupiącej panierki do mięs i warzyw. Szeroko wykorzystywane są również w postaci pasty (masła orzechowego) w kuchni amerykańskiej i wegańskiej.
Jak przechowywać orzeszki ziemne?
Surowe orzeszki ziemne należy przechowywać w szczelnym pojemniku, w suchym i chłodnym miejscu, z dala od światła i wilgoci. Najlepiej trzymać je w lodówce lub chłodnej spiżarni – w takich warunkach zachowują świeżość przez kilka miesięcy. Orzeszki w łupinach cechują się dłuższą trwałością niż łuskane. Można je również zamrażać – najlepiej umieszczając w woreczku próżniowym lub szczelnym pojemniku. Po rozmrożeniu nadają się do dalszej obróbki kulinarnej – zarówno jako przekąska, jak i składnik potraw. Należy unikać ich narażenia na wysoką temperaturę i wilgoć, ponieważ mogą zjełczeć lub pleśnieć.
